Konjunksie (sterrekunde)

’n Konjunksie in sterrekunde kom voor wanneer twee hemelliggame of ruimtetuie óf dieselfde regte klimming óf dieselfde ekliptiese lengte het, gewoonlik soos van die Aarde af gesien. Die skynbare afstand tussen hulle is dus ’n minimum. Die sterrekundige simbool vir konjunksie is (in Unicode U+260C ☌). Die simbool word nie meer in moderne astronomie gebruik nie, maar wel steeds in astrologie.

’n Konjunksie van Mercurius en Venus bo die Maan, soos gesien vanaf die Paranal-sterrewag in Noord-Chili.

’n Konjunksie vind plaas tussen twee voorwerpe in die sonnestelsel of tussen ’n sonnestelsel-liggaam en ’n afgeleë voorwerp soos ’n ster. Dit is ’n skynbare verskynsel wat veroorsaak word deur die waarnemer se perspektief; die twee voorwerpe is nie werklik naby mekaar in die ruimte nie.

Oorgang

’n Konjunksie van Mars en Jupiter op die oggend van 1 Mei 2011, toe vyf van die sonnestelsel se agt planete en die Maan omtrent ’n uur voor sonsopkoms gesien kon word vanaf Cerro Paranal, Chili.

In die algemeen, veral in die geval van twee planete, beteken ’n konjunksie hulle het dieselfde regte klimming, en dit word ’n konjunksie in regte klimming genoem. Hulle kan egter ook dieselfde ekliptiese lengte hê. Konjunksies in regte klimming en konjunksies in ekliptiese lengte vind nie gewoonlik op dieselfde tyd plaas nie, maar in die meeste gevalle amper op dieselfde tyd. In driedubbele konjunksies is dit moontlik dat ’n konjunksie net in regte klimming of net in ekliptiese lengte plaasvind.

Wanneer twee hemelliggame egter dieselfde deklinasie het tydens ’n konjunksie in regte klimming (of dieselfde ekliptiese breedte het tydens ’n konjunksie in ekliptiese lengte), sal die een wat die naaste aan die Aarde is, voor die ander een inbeweeg. In so ’n geval vind ’n samestand plaas. As een voorwerp in die skadu van ’n ander inbeweeg, vind ’n verduistering plaas. As die Maan byvoorbeeld in die Aarde se skaduwee inbeweeg en uit sig verdwyn, is dit ’n maansverduistering.

As die sigbare skyf van die naaste voorwerp heelwat kleiner is as dié van die verste voorwerp, word van ’n oorgang gepraat. Wanneer die naaste voorwerp baie groter lyk as die verste een, word gepraat van ’n okkultasie. ’n Voorbeeld van ’n okkultasie is wanneer die Maan tussen die Aarde en die Son inbeweeg en veroorsaak dat die Son óf heeltemal óf gedeeltelik verdwyn. Dié verskynsel is algemeen bekend as ’n sonsverduistering. Okkultasies waarin nie die Maan of die Son ’n rol speel nie is baie seldsaam. Die okkultasie van ’n planeet deur die Maan kom egter dikwels voor. Verskeie sulke verskynsels is verskeie kere per jaar van verskillende plekke op Aarde af sigbaar.

Buite- en binnekonjunksies

As ’n binneplaneet aan die ander kant van die Son is soos van ’n buiteplaneet af gesien, is dit in buitekonjunksie (superior conjunction) met die Son (sien links). ’n Binnekonjunksie (inferior conjunction) vind plaas wanneer die twee planete aan dieselfde kant van die Son oplyn. In ’n binnekonjunksie is die buiteplaneet "in opposisie" met die Son soos gesien vanaf die binneplaneet.

Die terme binne- en buitekonjunksie word veral vir die planete Mercurius en Venus gebruik, wat binneplanete is soos van die Aarde af gesien. Hierdie definisie kan egter op enige twee planete toegepas word soos gesien van die een wat die verste van die Son af is.

Wanneer ’n planeet (of asteroïde of komeet) in konjunksie met die Son is soos van die Aarde af gesien, word bloot gesê hulle is in konjunksie. Die Maan is in konjunksie met die Son met donkermaan.

Kwasikonjunksies

In ’n kwasikonjunksie sal ’n planeet in ’n skynbare retrograde beweging – altyd óf Mercurius óf Venus, soos vanaf die Aarde gesien – "terugval" in regte klimming totdat dit feitlik ’n ander planeet toelaat om dit verby te steek, maar dan sal eersgenoemde planeet sy voorwaartse beweging hervat en dus lyk of dit wegbeweeg van laasgenoemde planeet af. Dit sal soggens voor dagbreek gebeur. Die teenoorgestelde kan saans ná skemer gebeur, wanneer Mercurius of Venus ’n retrograde beweging binnegaan net wanneer dit op die punt is om ’n ander planeet verby te steek. (Mercurius en Venus is dikwels die twee planete wat betrokke is en as dit gebeur, kan hulle dae of selfs langer baie naby mekaar bly.)

Daar word gereken ’n kwasikonjunksie gebeur wanneer die afstand in regte klimming tussen die twee planete die kleinste is. Wanneer deklinasie in ag geneem word, kan dit egter lyk of hulle kort daarvoor of daarna nader aan mekaar is.

Merkwaardige konjunksies

Die konjunksie van Venus (links) en Jupiter (onder) met die sekelmaan daarnaby, soos gesien op 1 Desember 2008 vanaf São Paulo, Brasilië.

Die Maan, Jupiter (bo) en Venus (regs) met skemer, soos gesien op 20 Junie 2015 vanaf Madrid, Spanje.

1899

Vroeg in Desember 1899 het dit van die Aarde af gelyk of die Son en die planete wat met die blote oog sigbaar is, in ’n strook van 35 grade met die sonnebaan langs lê. As gevolg daarvan was die Maan van 1 tot 4 Desember in konjunksie met Jupiter, Uranus, die Son, Mercurius, Mars, Saturnus en Venus, in daardie volgorde. Die meeste van die konjunksies sou nie sigbaar gewees het nie weens die gloed van die Son.

1962

Van 4 tot 6 Februarie 1962 het Mercurius en Venus, in ’n seldsame reeks gebeure, konjunksie bereik soos van die Aarde af gesien, gevolg deur Venus en Jupiter, toe Mars en Saturnus. Daar was ook konjunksies tussen die Maan en Mars, Saturnus, die Son, Mercurius, Venus en Jupiter. Mercurius was ook in ’n binnekonjunksie met die Son. Die konjunksie tussen die Maan en die Son met donkermaan het ’n algehele sonsverduistering tot gevolg gehad wat in Indonesië en die gebied om die Stille Oseaan sigbaar was, toe hierdie vyf planete in die omgewing van die Son sigbaar sou gewees het.

1987

Mercurius, Venus en Mars was in Augustus 1987 binne ’n tydperk van sewe dae afsonderlik in konjunksie met mekaar, en elk afsonderlik met die Son. Die Maan was op 24 Augustus in konjunksie met elkeen van hierdie liggame. Nie een van die konjunksies sou egter sigbaar gewees het nie weens die gloed van die Son.

2000

In Mei 2000, in ’n baie seldsame gebeurtenis, het verskeie planete in die omgewing van die Son gelê soos van die Aarde af gesien, en ’n reeks konjunksies het plaasgevind. Jupiter, Mercurius en Saturnus was van 8 tot 10 Mei elk in konjunksie met die Son. Binne ’n paar weke was dié drie planete weer in konjunksie met mekaar en met Venus. Die meeste hiervan sou nie sigbaar gewees het nie weens die gloed van die Son.Nasa het na 5 Mei verwys as die datum van die konjunksie.

2002

Venus, Mars en Saturnus was vroeg in Mei 2002 naby mekaar in die aandlug, met ’n konjunksie van Mars en Saturnus op 4 Mei. Dit is gevolg deur ’n konjunksie van Venus en Saturnus op 7 Mei en een van Venus en Mars op 10 Mei toe hul hoekskeiding net 18 boogminute was. Op 14 Mei het ’n reeks konjunksies plaasgevind tussen die Maan en Saturnus, Mars en Venus, hoewel dit van nêrens op Aarde in donkerte sigbaar sou wees nie.

2007

’n Konjunksie van die Maan en Mars het op 24 Desember 2007 plaasgevind, baie na aan die tyd van die volmaan en op ’n tyd toe Mars in opposisie met die Son was. Mars en die volmaan sou wêreldwyd naby mekaar gewees het en ’n okkultasie met Mars sou in verre noordelike streke sigbaar gewees het. ’n Soortgelyke konjunksie het op 21 Mei 2016 plaasgevind.

2008

’n Konjunksie van Venus en Jupiter het op 1 Desember 2008 plaasgevind, en verskeie ure later was albei planete afsonderlik in konjunksie met die sekelmaan. ’n Okkultasie van Venus deur die Maan was van verskeie plekke af sigbaar. Die drie voorwerpe was van enige ligging op Aarde af naby mekaar in die lug.

2013

Einde Mei het Mercurius, Venus en Jupiter binne dae deur ’n reeks konjunksies gegaan.

2015

Venus en Jupiter se konjunksie van 30 Junie 2015.

Op 30 Junie het Venus en Jupiter naby aan mekaar gekom in ’n planetêre konjunksie. Hulle was tot net ¹⁄₃ van ’n graad van mekaar af. Die konjunksie het die bynaam "Ster van Betlehem" gekry.

2016

Op die oggend van 9 Januarie was Venus en Saturnus in konjunksie en op 27 Augustus was Mercurius en Venus in konjunksie, gevolg deur ’n konjunksie van Venus en Jupiter. Al drie planete was in die aandlug naby aan mekaar.

2017

Op die oggend van 13 November 13 was Venus en Jupiter in konjunksie, wat beteken hulle was die oggend op die oog af naby mekaar in die lug.

2018

In die vroeë ure van 7 Januarie was Mars en Jupiter in konjunksie. Hulle was op hulle naaste net 0,25 grade van mekaar af.

2020

Gedurende die grootste deel van Februarie, Maart en April was Mars, Jupiter en Saturnus taamlik na aan mekaar. Op 20 Maart was Mars in konjunksie met Jupiter en op 31 Maart met Saturnus.

Op 21 Desember is Jupiter in konjunksie met Saturnus.

Verwysings

1. Her Majesty's Nautical Almanac Office and United States Naval Observatory (2012). "Conjunction". Glossary, The Astronomical Almanac Online. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Junie 2013. Besoek op 8 Julie 2012.
2. Jean Meeus (1991). Astronomical Algorithms. {{cite book}}: |work= ignored ((hulp))
3. "Planetary Conjunction over Paranal". ESO Picture of the Week (in Engels). ESO. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Januarie 2020. Besoek op 2 Mei 2011.
4. Espenak, Fred (2004). "Total Solar Eclipse of 1962 Feb 05" (GIF image file). NASA Eclipse Web Site. NASA Goddard Space Flight Center. Besoek op 12 Junie 2013.
5. Meeus, Jean (1983), "Chapter 1, Planetary Phenomena, 1976-2005", Astronomical Tables of the Sun, Moon, and Planets (1 ed.), Richmond, Virginia: Willmann-Bell, Inc., pp. 1.1-1.35, ISBN 0-943396-02-6 
6. "The Planetary Alignment of 5 May 2000" (in Engels). National Space Science Data Center - NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2020. Besoek op 5 Mei 2016.
7. Paulson, Murray D. (2007). "Mars: The 2007 Opposition". Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. Royal Astronomical Society of Canada. 101: 242–245. Bibcode:2007JRASC.101..242P. Besoek op 10 Junie 2013.
8. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Julie 2009. Besoek op 3 Desember 2017.
9. "Occultation of Venus 2008 December 01 16h UT1". The Astronomical Almanac Online. Her Majesty's Nautical Almanac Office. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Desember 2010. Besoek op 12 September 2012.
10. "Venus and Jupiter Get Bright and Tight in This Week's Sky". nationalgeographic.com. 29 Junie 2015.
11. https://lightworkers.org/page/218837/earthsky-news-jan-8-awesome-venussaturn-conjunction-and-more-for-january-2016^{[dooie skakel]}
12. "Mars/Jupiter conjunction on January 7 | EarthSky.org". earthsky.org (in Engels (VSA)). Besoek op 11 Januarie 2018.

Eksterne skakels

• Okkultasies van Saturnus deur Jupiter
• Foto van Saturnus se okkultasie deur die Maan in 2001
• Planeetkonjunkises en wederseydese okkultasie 1000 v.C. tot 3000 n.C.
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Konjunksie (sterrekunde).
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia