Oordeel

Oordeel (of Uitspraak) is die proses om 'n situasie, stel feite of omstandighede te evalueer om 'n besluit te neem. In regsverband staan dit bekend as beregting. Oordeel verwys ook na die vermoë om deurdagte, goed ingeligte besluite te neem. Die term self kan op ten minste vyf verskillende maniere gebruik word, afhangende van die konteks.

• Kognitiewe sielkunde: In kognitiewe sielkunde (en verwante velde soos eksperimentele filosofie, sosiale sielkunde, gedragsekonomie of eksperimentele ekonomie), is oordeel deel van 'n stel kognitiewe prosesse waardeur individue redeneer, besluite neem en oortuigings en opinies vorm (gesamentlik, oordeel en besluit). Dit behels die evaluering van inligting, die opweeg van bewyse, die maak van keuses en om tot gevolgtrekkings te kom. Oordele word dikwels beïnvloed deur kognitiewe vooroordele, heuristiek, vorige ervaring, sosiale konteks, vermoëns (bv. gesyferdheid, probabalistiese denke) en sielkundige eienskappe (bv. neiging tot analitiese redenasie). In navorsing is die Vereniging vir Oordeel en Besluitneming 'n internasionale akademiese vereniging wat toegewy is aan die onderwerp; hulle publiseer die eweknie-geëvalueerde joernaal Judgment and Decision Making.

• Informeel : Menings uitgedruk as feite.

• Formeel: Die verstandelike daad om een of ander stelling te bevestig of te ontken deur vergelyking. Oordele word aan ander gekommunikeer deur gebruik te maak van ooreengekome terme in die vorm van woorde of algebraïese simbole [verdere verduideliking benodig] as betekenisse om stellings te vorm wat verband hou met die terme, en waarvan die verdere beweerde betekenisse "van verhouding" geïnterpreteer word deur diegene wat die oordeel probeer verstaan.

• In die reg: Word gebruik in die konteks van 'n regsverhoor, om te verwys na 'n finale bevinding, verklaring of beslissing, gebaseer op 'n oorwoë opweeg van bewyse, genoem "beslissing". Teenoorgesteldes kan opskorting of uitstel van beregting wees. Sien uitspraak (wet) vir verdere verduideliking.

Verwysings

1. "judgement". The Website of Prof. Paul Brians. 19 Mei 2016.
2. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/judgment, Cambridge Dictionary, 2013-08-07, Argief 2013-08-17, 2009-09-17, https://web.archive.org/web/20090917133217/http://dictionary.cambridge.org/define.asp?key=43009&dic, CALD, http://www.askoxford.com/concise_oed/judgement?view, https://web.archive.org/web/20051120201750/http://www.askoxford.com/concise_oed/judgement? aargief20 November 2005
3. Keren, Gideon; Wu, George, reds. (2015). The Wiley Blackwell handbook of judgment and decision making. Chichester, West Sussex, UK: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-118-46839-5.
4. Sternberg, Robert J.; Sternberg, Karin (2017). Cognitive psychology (Seventh uitg.). Boston: Cengage Learning. ISBN 978-1-305-64465-6.
5. Keren, Gideon; Wu, George, reds. (2015). The Wiley Blackwell handbook of judgment and decision making. Chichester, West Sussex, UK: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-118-46839-5.
6. Manktelow, Kenneth Ian (2012). Thinking and reasoning: an introduction to the psychology of reason, judgment and decision making (1. publ uitg.). London: Psychology Press. ISBN 978-1-84169-741-3.