Skrikbewind (Franse Rewolusie)

Die Skrikbewind of Terreur (Frans: la Terreur), was 'n periode van die Franse Rewolusie toe daar na die totstandkoming van die Eerste Franse Republiek 'n reeks bloedbadde en talle openbare teregstellings plaasgevind het na aanleiding van rewolusionêre ywer, anti-klerklike sentimente en valse beskuldigings van hoogverraad deur Maximilien Robespierre en die Komitee vir Openbare Veiligheid.

Nege émigrés word by wyse van die guillotine tereggestel, 1793

Daar is meningsverskille tussen geskiedkundiges oor wanneer presies "die Terreur" begin het. Sommige meen dat dit eers in 1793 begin het, met die datum van óf 5 September, Junie of Maart, toe die Rewolusionêre Tribunaal tot stand gekom het. Ander noem egter die vroeëre tydstip van die September-slagting in 1792, of selfs Julie 1789, toe die eerste moord van die rewolusie plaasgevind het. Daar is 'n konsensus dat dit geëindig het met die val van Maximilien Robespierre in Julie 1794 en die gevolglike Termidoriese-reaksie. Teen daardie tyd is 16.594 amptelike teregstellings sedert Junie 1793 in Frankryk uitgevoer, waarvan 2.639 alleen in Parys was.  

Barère en Robespierre verheerlik "terreur"

Bertrand Barère, deur Jean-Louis Laneuville

Daar was 'n gevoel van dringendheid onder die voorste politici in Frankryk in die somer van 1793 te midde van die wydverspreide burgeroorlog en die teenrevolusie. Bertrand Barère het op 5 September 1793 in die Konvensie uitgeroep: "Laat ons terreur aan die orde van die dag maak!" Hulle was vasberade om geweld soos die Massamoorde van September 1792 te vermy deur geweld in eie hande te neem as instrument van die regering.

Robespierre het in Februarie 1794 tydens 'n toespraak die noodsaaklikheid van terreur soos volg verduidelik:

Indien die basis van die populêre regering in vredestyd die deugde is, is die basis van die populêre regering tydens 'n rewolusie deugde sowel as terreur; waarsonder terreur dodelik is; terreur, waarsonder deugde magteloos is. Terreur is niks meer as vinnige, ernstige en onbuigsame geregtigheid nie; dit is dus 'n uitstraling van die deugde; dit is minder 'n beginsel op sigself, as 'n gevolg van die algemene beginsel van demokrasie, toegepas op die dringendste behoeftes van die patrie[tuisland, vaderland].

Sommige geskiedkundiges voer aan dat sulke terreur 'n noodsaaklike reaksie op die omstandighede was. Ander beweer dat daar bykomende oorsake was, waaronder ideologiese en emosionele oorsake.

Invloede

Verligte gedagtes

Die Verligting het die belangrikheid van rasionele denke beklemtoon en die wettige en morele grondslae van die samelewing begin uitdaag en aan die leiers van die Terreur nuwe idees gegee oor die rol en struktuur van die regering. Rousseau se sosiale kontrak het aangevoer dat elke persoon met regte gebore is, en dat hulle 'n regering sou vorm om die regte te beskerm. Ingevolge die maatskaplike kontrak moes die regering optree vir die algemene wil, wat die belange van almal eerder as enkele faksies verteenwoordig. Vanuit die idee van 'n algemene wil het Robespierre gevoel dat die Franse Rewolusie 'n Republiek tot gevolg kan hê wat gebou is vir die algemene wil, maar slegs nadat diegene wat hierdie ideaal bedreig verdryf is. Diegene wat die regering teengestaan het is as "tiranne" beskou wat veg teen die deugde en eer van die algemene wil. Die leiers het gemeen dat hul ideale weergawe van die regering van binne en buite Frankryk bedreig word, dus was terreur aan die orde van die dag, en ook die enigste manier om die waardigheid van die Republiek wat deur die Franse Rewolusie geskep is, te bewaar.

Robespierre se ideologie is nie streng gesproke van die van Rousseau afgelei nie. Die skrywes van 'n ander denker van die Verligting van die tyd, Baron de Montesquieu, het Robespierre sterk beïnvloed. Een van Montesquieu se geskrifte, Die Gees van die Wette, definieer 'n kernbeginsel van 'n demokratiese regering: deugde. Hy beskryf dit as "die liefde van wette en van ons land." In Robespierre se toespraak aan die Nasionale Konvensie op 5 Februarie 1794 getitel, Oor politieke moraliteit, het hy gesê dat die deugde die "fundamentele beginsel van populêre of demokratiese regering" is. Dit was eintlik dieselfde deugde wat Montesquieu byna 50 jaar tevore gedefinieer het. Robespierre was van mening dat die deugde wat nodig was vir enige demokratiese regering by die Franse volk ontbreek het. Gevolglik het hy besluit om diegene wat hy meen nooit oor hierdie deugde sou beskik nie, uit te wis. Die resultaat was 'n voortdurende neiging in die rigting van Terreur. Die konvensie het dit gebruik as regverdiging om "die vyande van die rewolusie te verpletter, ... laat die wette uitgevoer word, ... en laat vryheid gered word."

Hierdie lede van die Verligting-beweging het rewolusionêre leiers grootliks beïnvloed; waarskuwings van ander denkers van die Verligting is egter blatant geïgnoreer. Voltaire se waarskuwings is dikwels oor die hoof gesien, alhoewel sommige van sy idees gebruik is om die rewolusie en die begin van die terreur te regverdig. Hy het geprotesteer teen Katolieke Dogmas en die weë van die Christendom, en gesê: "van alle gelowe moet die Christen natuurlik die meeste verdraagsaamheid inspireer, maar tot nou toe was die Christene die mees onverdraagsaam van alle mense." Hierdie kritiek is dikwels deur Robespierre en ander leiers gebruik as regverdiging vir hul anti-godsdienstige hervormings. Voltaire het ook enkele waarskuwings neergelê. In sy "Filosofiese Woordeboek" verklaar hy, "ons is almal vol swakheid en dwaling; laat ons mekaar ons dwaashede vergewe; dit is die eerste wet van die natuur" en "elke individu wat 'n man, sy broer; vervolg; omdat hy nie sy mening deel nie, is 'n monster."

Dreigemente van buitelandse invalle

Na die begin van die Franse Rewolusie het die omliggende monargieë geen wesenlike vyandigheid teenoor die rebellie getoon nie. Alhoewel hy meestal geïgnoreer is, kon Louis XVI later steun vind by Leopold II van Oostenryk (Marie Antoinette se broer) en Frederick Willem II van Pruise. Op 27 Augustus 1791 het hierdie buitelandse leiers die Pillnitz-verklaring afgelê en verklaar dat hulle die Franse monargie sal herstel as ander Europese regeerders daarby aansluit. In antwoord op wat hulle beskou het as die inmenging van buitelandse moondhede, het Frankryk op 20 April 1792 oorlog verklaar. Op hierdie punt het die oorlog egter slegs Pruise en Oostenryk teen Frankryk betrek. Frankryk het hierdie oorlog begin met 'n groot reeks nederlae, wat 'n vrees vir invalle in die mense sou meebring wat regdeur die verloop van die oorlog sou voortduur. Alhoewel reuse-hervormings van militêre instellings op die lange duur baie effektief was, het die aanvanklike probleme van onervare magte en leiers van twyfelagtige politieke lojaliteit blootgestel. Gedurende die tyd wat dit verdienstelike offisiere geneem het om hul nuwe vryhede te gebruik om die bevelsketting te klim, het Frankryk baie gely. Baie van die vroeë gevegte was definitiewe verliese vir die Franse. Daar was ook die voortdurende dreigement van die Oostenryks-Pruisiese troepe wat in die rigting van die hoofstad opgeruk het en gedreig het om Parys te vernietig indien die monarg beseer sou word. Hierdie reeks nederlae, tesame met militante opstande en betogings binne die grense van Frankryk, het die regering gedwing om drastiese maatreëls te neem ten einde die lojaliteit van elke burger te verseker, nie net teenoor Frankryk nie, maar belangriker nog, teenoor die rewolusie.

Terwyl hierdie reeks verliese uiteindelik stopgesit is, het die realiteit van wat kon gebeur het indien dit voortgegaan het oor Frankryk gehang. Die gety sou nie draai tot September 1792 nie, toe die Franse 'n kritieke oorwinning by Valmy behaal het wat die Oostenryks-Pruisiese inval verhoed het. Terwyl die Franse weermag gestabiliseer het en teen die amptelike aanvang van die Skrikbewind oorwinnings begin behaal het, het die druk om in hierdie internasionale stryd suksesvol te wees gedien as regverdiging vir die regering om sy tiranniese optrede voort te sit. Dit was eers na die teregstelling van Louis XVI en die anneksasie van die Rynland dat die ander monargieë genoegsaam bedreig begin voel het om die Eerste Koalisie te vorm. Die koalisie, bestaande uit Rusland, Oostenryk, Pruise, Spanje, Holland en Sardinië, het Frankryk van alle rigtings begin aanval, hawens beleër en die grond wat aan Frankryk afgestaan is herower. Met soveel ooreenkomste met die eerste dae van die Revolusionêre Oorloë vir die Franse regering, met dreigemente van alle kante af, het unifikasie van die land 'n topprioriteit geword. Soos wat die oorlog voortgeduur het en die Skrikbewind begin het, het leiers 'n verband gesien tussen die gebruik van terreur en die behaal van oorwinnings. Soos dit gestel is deur Albert Soboul, "terreur, wat aanvanklik 'n geïmproviseerde reaksie op nederlaag was, het toe dit eers georganiseerd was, 'n instrument van oorwinning geword." Die bedreiging van nederlaag en buitelandse invalle het moontlik die begin van die Skrikbewind aangevuur, maar die saamval van die Skrikbewind of terreur met Franse oorwinnings het die groei daarvan regverdig.

Populêre druk

Tydens die Skrikbewind het die sans-culottes en die Hébertiste druk op die afgevaardigdes van die Nasionale Konvensie geplaas en bygedra tot die algehele onstabiliteit van Frankryk. Die Nasionale Konvensie was skerp verdeeld tussen die Montagnards en die Girondiste . Die Girondiste was meer konserwatief, terwyl die Montagnards radikale geweld en die laer klasse ondersteun het. Nadat die Montagnards beheer oor die Nasionale Konvensie verkry het, het hulle radikale maatreëls begin eis. Boonop het die sans-culottes, die stedelike werkers van Frankryk, leiers aangespoor om diegene wat die belange van die armes teengestaan het te straf. Die gewelddadige betogings van die sans-culottes, gepaardgaande met gewelddadige demonstrasies, het voortdurend druk op die Montagnards geplaas om hervorming in werking te stel. Die sans-culottes het die waansin van onstabiliteit en chaos gevoer deur gebruikmaking en uitoefening van druk vanaf die volk tydens die Rewolusie. Die sans-culottes het byvoorbeeld briewe en versoekskrifte aan die Komitee vir Openbare Veiligheid gestuur waarin hulle versoek is om die belange en regte van die sans-culottes te beskerm met maatreëls soos belasting op voedsel wat werkers bo die rykes bevoordeel het. Hulle het gepleit vir arrestasies van diegene wat gesien is as persone wat hervorming teengestaan het, en die meer militante lede het geweld voorgestaan om die gewenste gelykheidsvlakke te bewerkstellig. Die gevolglike onstabiliteit het probleme veroorsaak wat die vorming van die nuwe Republiek en die bereiking van volle politieke steun krities gemaak het.

Godsdienstige omwenteling

Die Skrikbewind is gekenmerk deur 'n dramatiese verwerping van die godsdienstige gesag, die hiërargiese struktuur daarvan, en die korrupte en onverdraagsame invloed van die aristokrasie en geestelikes. Godsdienstige elemente wat lankal as simbole van stabiliteit vir die Franse volk gestaan het, is vervang deur rede en wetenskaplike denke. Die radikale rewolusionêres en hul ondersteuners het 'n kulturele rewolusie verlang wat die Franse staat van alle Christelike invloed sou bevry. Hierdie proses het begin met die val van die monargie, 'n gebeurtenis wat die geestelikes se sanksionering van die staat via die leerstelling van Goddelike Reg ontneem het, en 'n era van rede ingelei het.

Baie regte en magte wat lank reeds gehou was is van die kerk gestroop en aan die staat gegee. In 1789 is grond wat deur die kerk besit is onteien en priesters vermoor of gedwing om Frankryk te verlaat. 'n Fees van rede is in die Notre-Dame-katedraal, wat hernoem is na "Die Tempel van Rede", gehou, en die ou tradisionele kalender is vervang met 'n nuwe rewolusionêre kalender. Die leiers van die skrikbewind het probeer om die oproepe om hierdie radikale, rewolusionêre begeertes aan te spreek, terwyl hulle terselfdertyd self noukeurige beheer probeer handhaaf het oor die anti-Christenskap beweging, wat die meerderheid van die steeds toegewyde Katolieke bevolking in Frankryk bedreig het. Die spanning wat deur hierdie teenstrydige doelstellings ontstaan het, het die grondslag gelê vir die "geregverdigde" gebruik van terreur om revolusionêre ideale te verwesenlik en Frankryk van die godsdienstigheid te suiwer wat rewolusionêres van mening was in hulle pad gestaan het.

Groot gebeure tydens die terreur

Maximilien Robespierre, lid van die Komitee vir Openbare Veiligheid

Op 10 Maart 1793 het die Nasionale Konvensie die Rewolusionêre Tribunaal gestig. Van diegene wat deur die tribunaal aangekla is, is ongeveer die helfte vrygespreek (hoewel die getal na die inwerkingtreding van die Prairiale Wet op 10 Junie 1794 tot 'n kwart gedaal het). In Maart het daar opstand in die Vendée uitgebreek in reaksie op diensplig, wat tot 'n burgeroorlog ontwikkel het. Ontevredenheid in die Vendée het - volgens sommige berigte - geduur tot ná die skrikbewind.

Op 6 April 1793 het die Nasionale Konvensie die Komitee van Openbare Veiligheid tot stand gebring, wat geleidelik die de facto oorlogse regering van Frankryk geword het. Die komitee het toesig gehou oor die Terreur. "Tydens die bewind van terreur is minstens 300,000 verdagtes gearresteer; 17,000 is amptelik tereggestel en waarskynlik 10 000 het in die gevangenis of sonder verhoor gesterf."

Op 2 Junie 1793 het die Paryse sans-culottes die Nasionale Konvensie omring en oproepe om administratiewe en politieke suiwering, 'n lae vasgestelde prys vir brood, en 'n beperking van die stemreg tot alleenlik die sans-culottes, gemaak. Met die steun van die nasionale wag het hulle die Konvensie oorreed om 29 Girondine leiers in hegtenis te neem. In reaksie op die gevangenisstraf van die Girondine-afgevaardigdes het ongeveer dertien departemente die Federalistiese opstand teen die Nasionale Konvensie in Parys begin wat eventueel verpletter is.

Op 24 Junie 1793 neem die Konvensie die eerste republikeinse grondwet van Frankryk, die Franse Grondwet van 1793, aan. Dit is deur openbare referendum bekragtig, maar het nooit in werking getree nie.

Op 13 Julie 1793 het die moord op Jean-Paul Marat - 'n Jakobyn- leier en joernalis - 'n verdere toename in Jakobynse invloed tot gevolg gehad. Georges Danton, die leier van die opstand in Augustus 1792 teen die koning, is op 10 Julie 1793 uit die Komitee van Openbare Veiligheid verwyder. Op 27 Julie 1793 word Robespierre deel van die Komitee van Openbare Veiligheid.

Op 23 Augustus 1793 het die Nasionale Konvensie die levée en masse afgekondig- "Die jong mans sal veg; die getroude man sal wapens en vervoer voorsien; die vrouens sal tente en klere maak en in die hospitale dien; die kinders sal alle linne bewerk; die oumense sal hulself op die openbare plein verraai om die waagmoed van die krygers te wek en haat teen konings en die eenheid van die Republiek te verkondig. '

Die teregstelling van die Girondiste

Op 9 September het die Konvensie paramilitêre magte, nl. die "rewolusionêre leërs", gestig om boere te dwing om graan wat deur die regering geëis is, te oorhandig. Op 17 September is die Wet op Verdagtes goedgekeur wat gevangenisstraf van vae-gedefinieerde "verdagtes" gemagtig het. Dit het 'n die gevangenisse oorweldig. Die konvensie het op 29 September die prysvasstelling van graan en brood na ander noodsaaklike goedere uitgebrei, en ook vaste lone.

Die Konvensie het op 10 Oktober besluit dat "die voorlopige regering revolusionêr sal wees tot vrede bereik word". Op 24 Oktober is die Franse Republikeinse kalender in werking gestel. Die verhoor van die Girondiste het op dieselfde dag begin, en hulle is op 31 Oktober tereggestel.

Anti-klerikale sentimente het gedurende 1793 toegeneem en 'n veldtog teen Christenskap het plaasgevind. Op 10 November (20 Brumaire Jaar II van die Franse Republikeinse kalender) het die Hébertiste 'n "Fees van Rede" gereël.

Die teregstelling van Olympe de Gouges, die feministiese skryweres wat naby aan die Girondins was.

Op 14 Frimaire (5 Desember 1793) het die Nasionale Konvensie die "wet van Frimaire" goedgekeur, wat die sentrale regering meer beheer gegee het oor die optrede van die verteenwoordigers op sending.

Op 16 Pluviôse (4 Februarie 1794) het die Nasionale Konvensie die afskaffing van slawerny in die hele Frankryk en in die Franse kolonies afgekondig.

Op 8 en 13 Ventôse (26 Februarie en 3 Maart 1794) het Saint-Just bevele voorgestel om die eiendom van ballinge en opponente van die rewolusie, bekend as die Ventôse-verordeninge, in beslag te neem .

Aan die einde van 1793 het twee groot faksies na vore gekom wat albei die Rewolusionêre regering bedreig het: die Hébertiste, wat vir 'n intensivering van die terreur en die opstand geroep het, en die Dantoniste onder leiding van Georges Danton, wat matigheid en genade geëis het. Die Komitee vir Openbare Veiligheid het stappe teen albei gedoen. Die belangrikste Hébertiste is deur die Rewolusionere Tribunaal verhoor en op 24 Maart tereggestel. Die Dantoniste is op 30 Maart gearresteer, op 3 tot 5 April verhoor en op 5 April tereggestel.

Op 20 Prairial (8 Junie 1794) is die Fees van die Goddelike of allerhoogste Wese regoor die land gevier; dit was deel van die "Kultus van die Allerhoogste Wese", 'n deïstiese nasionale godsdiens. Op 22 Prairial (10 Junie) het die Nasionale Konvensie 'n wet goedgekeur deur Georges Couthon, bekend as die Wet op 22 Prairial, wat die regsproses vereenvoudig het en die werk van die Rewolusionêre Tribunaal baie vergemaklik het. Met die inwerkingtreding van die wet het die aantal teregstellings aansienlik toegeneem, en die tydperk van hierdie punt tot die Termidoriese-reaksie, het bekend geword as "Die groot terreur" (Frans: "la Grande Terreur").

Op 8 Messidor (26 Junie 1794) het die Franse leër die Slag van Fleurus gewen, wat 'n keerpunt in Frankryk se militêre veldtog was en die noodsaaklikheid van oorgangsmaatreëls en die regmatigheid van die Revolusionêre regering ondermyn het.  

Termidoriese reaksie

Die teregstelling van Maximilien Robespierre

Die val van Robespierre is bewerkstellig deur 'n kombinasie van diegene wat meer mag vir die Komitee van Openbare Veiligheid wou hê (en 'n meer radikale beleid as wat hy bereid was om toe te laat) en die gematigdes wat die rewolusionêre regering heeltemal teëgestaan het. Hulle het die Wet op 22 Prairial deel gemaak van die aanklagte teen hom, sodat die bevordering van terreur na sy val beskou sou word as die aanneming van die beleid van 'n veroordeelde vyand van die republiek, wat die advokaat se eie kop op die blok gesit het. Tussen sy inhegtenisneming en sy teregstelling het Robespierre moontlik probeer om selfmoord te pleeg deur homself te skiet, hoewel die koeëlwond wat hy opgedoen het, wat ook al die oorsprong daarvan was, slegs sy kakebeen verpletter het. Alternatiewelik is hy dalk deur die gendarme Merda geskiet. Die groot verwarring wat ontstaan het tydens die bestorming van die stadsaal van Parys, waar Robespierre en sy vriende toevlug gesoek het, maak dit onmoontlik om seker te wees van die oorsprong van die wond. In elk geval is Robespierre die volgende dag daarvoor op die guillotine geplaas.

Die terreurbewind van die staande komitee vir openbare veiligheid is beëindig. Nuwe lede is die dag na die teregstelling van Robespierre aangestel, en ampstermyne is vasgestel ('n kwart van die komitee het elke drie maande afgetree). Die bevoegdhede van die komitee is geleidelik verminder.

Sien ook

• Bals des victimes
• Groot Suiwering
• Tricoteuse

Notas

1. Die datums Julie 1789, September 1792 en Maart 1793 word aangegee as alternatiewe in  Martin, Jean-Clément (2010). La Terreur, part maudite de la Révolution [The Terror: Cursed Period of the Revolution]. Découvertes Gallimard (in Frans). Vol. 566. Parys: Gallimard. pp. 14–15.

Verwysings

1. "Reign of Terror" (in Engels). Encyclopædia Britannica (2015). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Junie 2020. Besoek op 19 April 2017.
2. Llwellyen, Jennifer; Thompson, Steve (19 November 2012). "The Thermidorian Reaction". French Revolution (in Engels (VSA)). Alpha History. Besoek op 7 Desember 2019.
3. Linton, Marisa. "The Terror in the French Revolution" (PDF) (in Japannees). Kingston University. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 17 Januarie 2012. Besoek op 2 Desember 2011.
4. Noah Shusterman – The French Revolution. Faith, Desire, and Politics. Routledge, London and New York, 2014. Chapter 7 (bl. 175–203): The federalist revolt, the Vendée, and the start of the Terror (summer–fall 1793).
5. (in Frans) '30 août 1793 – La terreur à l'ordre du jour!' Geargiveer 27 November 2018 op Wayback Machine Website Vendéens & Chouans. Opgespoor op 6 Julie 2017.
6. "Robespierre and the terror: Marisa Linton reviews the life and career of one of the most vilified men in history". History Today. 8 (56). Augustus 2006. Besoek op 28 April 2017.
7. Halsall, Paul (1997). "Maximilien Robespierre: On the Principles of Political Morality, Februarie 1794". Fordham University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Desember 2016. Besoek op 5 Maart 2016.
8. Furet, Francois. A Deep-rooted Ideology as Well as Circumstance, bl. 224.
9. William F. Church, "Introduction", in The Influence of the Enlightenment on the French Revolution, red. William F. Church (Boston: D.C. Heath and Company, 1964), vii.
10. Jean-Jacques Rousseau, "Ideal Empires and Republics. Rousseau's Social Contract, More's Utopia, Bacon's New Atlantis, Campanella's City of the Sun with an Introduction by Charles M. Andrews", (Washington: M. Walter Dunne, 1901), 92–94, Online Library of Liberty, http://oll.libertyfund.org/titles/rousseau-ideal-empires-and-republics.
11. Henri Peyre, "The Influence of Eighteenth Century Ideas on the French Revolution", in The Influence of the Enlightenment on the French Revolution, red. William F. Church (Boston: D.C. Heath and Company, 1964), 99-101.
12. Maximilien Robespierre, "Justification of the Use of Terror", 28 July 1794, Modern History Sourcebook, Fordham University, besoek op 1 Mei 2018, https://sourcebooks.fordham.edu/mod/robespierre-terror.asp.
13. Montesquieu. "Modern History Sourcebook: Montesquieu: The Spirit of the Laws, 1748." Internet History Sourcebooks. https://sourcebooks.fordham.edu/mod/montesquieu-spirit.asp.
14. Robespierre, "On Political Morality", Liberty, Equality, Fraternity. http://chnm.gmu.edu/revolution/d/413.
15. "Terror Is the Order of the Day", Liberty, Equality, Fraternity, besoek op 26 Oktober 2018, http://chnm.gmu.edu/revolution/d/416.
16. Voltaire. "Voltaire, Selections from the Philosophical Dictionary." Omeka RSS. http://chnm.gmu.edu/revolution/d/273/.
17. Jeremy D. Popkin. A Short History of the French Revolution. 6th ed. London: Routledge, 2016. 54.
18. Gunther E. Rothenberg "The Origins, Causes, and Extension of the Wars of the French Revolution and Napoleon." The Journal of Interdisciplinary History 18, no. 4 (1988): 771-93. doi:10.2307/204824. https://www.jstor.org/stable/204824.
19. Jeremy D. Popkin. A Short History of the French Revolution, 55.
20. Leopold II, and Frederick William. "The Declaration of Pillnitz (1791)." French Revolution. 27 Februarie 2018. Besoek op 26 Oktober 2018. https://alphahistory.com/frenchrevolution/declaration-of-pillnitz-1791/ Geargiveer 3 Desember 2022 op Wayback Machine.
21. Jermemy D. Popkin. A Short History of the French Revolution, 59.
22. Marjorie Bloy. "The First Coalition 1793-1797." A Web of English History. https://plato.stanford.edu/archives/sum2014/entries/montesquieu/.
23. Jeremy D. Popkin. A Short History of the French Revolution, 64.
24. Soboul cited in Mona Ozouf. "War and Terror in French Revolutionary Discourse (1792-1794)." The Journal of Modern History 56, no. 4 (1984): 580-97. https://www.jstor.org/stable/1880323.
25. Jeremy D. Popkin, A Short History of the French Revolution, (Londen: Routledge, 2016), 64.
26. "Terror, Vengeance, and Martyrdom in the French Revolution: THE CASE OF THE SHADES - Oxford Scholarship", 2014, besoek op 1 Mei 2018, http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199959853.001.0001/acprof-9780199959853-chapter-8. 2014.
27. Albert Soboul, The Sans-culottes; the Popular Movement and Revolutionary Government, 1793–1794, (Garden City, N.Y.: Anchor Books, 1972), 5–17.
28. Edmond Pressense, John Lacroix, Religion and the reign of terror, or, The church during the French revolution (World constitutions illustrated), (New York : Cincinnati: Carlton & Lanahan ; Hitchcock & Walden, 1869).
29. Emmet Kennedy. A Cultural History of the French Revolution. (Yale University Press, 1989), 343. ISBN 9780300044263.
30. Lynn Hunt, Politics, Culture and Class in the French Revolution; hoofstuk 3, "The Imagery of Radicalism", 1984, 87–119. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "Lynn Hunt p 3" defined multiple times with different content
31. Jeremy D. Popkin, A Short History of the French Revolution, (London: Routledge, 2016), 72–73.
32. "He Roared". Besoek op 16 Januarie 2010. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= ((hulp))
33. Jones, Peter. The French Revolution 1787–1804. Pearson Education, 2003, bl. 57.
34. Original French text
35. Merriman, John (2004). "Thermidor" (2nd ed.). A history of modern Europe: from the Renaissance to the present, bl 507. W.W. Norton & Company Ltd. ISBN 0-393-92495-5

Bronne

Primêre bronne

• Cléry, Jean-Baptiste; Henry Essex Edgeworth (1961) [1798]. Sidney Scott (ed.). Journal of the Terror. Cambridge: Cambridge University Press. OCLC 3153946.

Sekondêre bronne

• Baker, Keith M. François Furet, and Colin Lucas, eds. (1987) The French Revolution and the Creation of Modern Political Culture, vol. 4, The Terror (London: Pergamon Press, 1987)
• Gough, Hugh. The terror in the French revolution (London: Macmillan, 1998)
• Kennedy, Emmet. A Cultural History of the French Revolution. New Haven: Yale University Press, 1991.
• Linton, Marisa, Choosing Terror: Virtue, Friendship and Authenticity in the French Revolution (Oxford University Press, 2013).
• McLetchie, Scott. "Maximilien Robespierre, Master of the Terror." Maximilien Robespierre, Master of the Terror. Accessed 23 October 2018. http://people.loyno.edu/~history/journal/1983-4/mcletchie.htm#22.
• Shulim, Joseph I. "Robespierre and the French Revolution," American Historical Review (1977) 82#1 pp. 20–38 in JSTOR
• Soboul, Albert. "Robespierre and the Popular Movement of 1793–4", Past and Present, No. 5. (May 1954), pp. 54–70. in JSTOR
  • • Reviewed by Adam Thorpe in The Guardian, 23 December 2006.
• Sutherland, D.M.G. (2003) The French Revolution and Empire: The Quest for a Civic Order pp 174–253
• Thoral, Marie-Cecile. From Valmy to Waterloo France at War, 1792–1815. Palgrave Macmillan, 2011. https://link.springer.com/book/10.1057%2F9780230294981
  • [https://www.theguardian.com/books/2012/aug/17/defence-terror-french-wahnich-review Reviewed by Ruth Scurr in The Guardian, 17 August 2012
• Weber, Caroline. (2003) Terror and Its Discontents: Suspect Words in Revolutionary France online

Eksterne skakels

• "Die terreur" uit In Our Time (BBC Radio 4)