Wellington, Wes-Kaap

Hierdie artikel handel oor die dorp in die Wes-Kaap. Vir plekke elders met dieselfde naam, sien die dubbelsinnigheidsblad by Wellington.

Wellington is 'n dorp in die Wes-Kaapprovinsie van Suid-Afrika, wat in 1840 na die hertog van Wellington genoem is. Dit is die geboorteplek van die Voortrekker Piet Retief en generaal J.B.M. Hertzog en maak deel uit van die Drakenstein Plaaslike Munisipaliteit waarvan Paarl die setel is. Dit het in 2011 'n bevolking van 55 543 gehad.

Wellington
Wellington se NG moederkerk troon uit bo Kerkstraat
Wellington  Wellington se ligging in Wes-Kaap
Koördinate: 33°38′30″S 19°0′16″O / 33.64167°S 19.00444°O / -33.64167; 19.00444
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Wes-Kaap
Distrik	Kaapse Wynland
Munisipaliteit	Drakenstein
Stigting	1840
Oppervlak
• Totaal	30,16 km^2 (11,64 vk. myl)
Hoogte	99 m (325 ft)
Bevolking  (2011)
• Totaal	55 543
• Digtheid	1 842/km^2 (4 770/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Wit mense	15.4%
• Indiërs/Asiërs	0.4%
• Bruin mense	67.3%
• Swart mense	16.2%
• Ander	0.6%
Taal (2011)
• Afrikaans	81.2%
• Xhosa	10.7%
• Engels	5.9%
• Ander	2.1%
Poskode (strate)	7655
Webwerf	Wellington Tourism

Dit was oorspronklik "Wagenmakersvallei" en tot die koms van die motorkar een van Suid-Afrika se belangrikste wamakersentrums. 'n Sentrum vir wyn, koring en vrugte met 'n belangrike inmaakfabriek vir droëvrugte is in die dorp geleë, asook 'n belangrike opleidingsentrum en tuiste van die Hugenote Kollege, in 1874 gestig as Hugenote-Seminarie, eerste inrigting in Suid-Afrika vir hoër onderwys vir vroue. Dit is die tuiste van 'n afdeling van die Skiereilandse Universiteit van Tegnologie en die jaarlikse Stokkiesdraaifees.

Die dorp spog met 'n aantal historiese Kaaps-Hollandse huise, waaronder die bekende Twist Niet in Bergstraat. Langs die pad na die nabygeleë dorpie Bovlei kan die kerk van die Nederduitse Gereformeerde sendingstasie Wagenmakersvallei besigtig word. Die kerkgebou is in 1820 gewy.

Noord van die dorp, op die plaas Versailles, staan 'n historiese blokhuis uit die Tweede Vryheidsoorlog.

Wellington se sakekern, met die NG kerk Moedergemeente en die sneeubedekte Wemmershoekspits daaragter

Wapens

Munisipaliteit (1) — Wellington was van 1873 tot 1996 'n munisipaliteit. Die raad het in 1918 'n skynheraldiese "wapen" in gebruik geneem. Die skild was blou, met 'n landskaptoneel daarop. Die hertog van Wellington se skildhouers, nl. twee rooi leeus met goue krone om hulle halse, is daarby gevoeg.

Munisipaliteit (2) — 'n Heraldieskorrekte wapen is in 1948 in gebruik geneem : Kepersgewys verdeel, silwer en blou, in die skildhoof twee skywe, ook blou, elk belaai met 'n goue fleur-de-lis, en in die skildvoet 'n silwer Hugenotekruis. Die skildhouers is behou, en silwer ankers is tot die goue krone gevoeg om hulle te differensieer. Die wapenspreuk is "Par foi et loyaute". Die wapen is in 1987 by die Buro vir Heraldiek geregistreer, en 'n blou muurkroon is toe as helmteken bygevoeg.Ivan Mitford-Barberton en H. Ellis Tomlinson het die wapen ontwerp.

Joodse gemeenskap

Soos baie ander plattelandse dorpe het Wellington vroeër 'n groot en aktiewe Joodse gemeenskap gehad. Hulle het in 1902 grond vir 'n sinagoge gekoop, en Isaiah Goldstein het die hoeksteen op 24 Augustus 1921 gelê. Die huis langs die sinagoge is in 1942 gekoop, en in 1945 is nog eiendom aangeskaf en in 'n gemeenskapsaal en Hebreeuse Skool omskep. Dié geboue is in 1981 verkoop en die dorp se oorblywende nege Joodse gesinne het by die Paarlse gemeente aangesluit. Die gebou huisves nou (2012) die gemeente van die Nuwe Apostoliese Kerk.

Bekende boorlinge

• Jan F.E. Cilliers, Afrikaanse digter.
• Genl. J.B.M. Hertzog, eerste minister van die Unie van Suid-Afrika.
• Adam Small, Afrikaanse skrywer.
• Piet Retief, Voortrekkerleier.
• Ds. George Stephanus Malan, predikant in die NG Kerk en redakteur van die Kerkbode.
• Japie Hauptfleisch, soldaat in die Anglo-Boereoorlog.
• Ds. Bernard Petrus Jacobus Marchand, predikant in die NG Kerk.
• Sailor Malan, vlieënier en leier van die Torch Commando.
• Pieter Malan, lid van die Wetgewende Vergadering vir Wagenmakersvallei.
• F.S. Malan, president van die Senaat, kabinetsminister.
• Ds. M.L. de Villiers, komponis van Die Stem en agtereenvolgens leraar van die NG gemeente Glen Lynden en die NG gemeente Vishoek.

Sien ook

• Hugenote Hoërskool
• Hugenote-seminarie
• Goodnow-saal
• Hugenote-kollege
• Moorreesburg (kiesafdeling)
• Wellington (kiesafdeling)
• NG gemeente Wellington
• Lys van dorpe in Suid-Afrika

Verwysings

1. "Chronological order of town establishment in South Africa based on Floyd (1960:20-26)" (PDF) (in Engels). pp. xlv–lii. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 13 Julie 2019. Besoek op 2 Julie 2016.
2. "Hoofplek Wellington". Sensus 2011.
3. Die wapen kom voor op 'n tabakkaart wat in 1931 uitgereik is.
4. National Archives of South Africa: Data of the Bureau of Heraldry.

Eksterne skakels

• Prente van ou geboue op Wellington-museum se webwerf Geargiveer 2 Februarie 2012 op Wayback Machine
• 'n Geemeenskapswebtuiste vir die inwoners van Wellington
• Meer inligting aangaande Bainskloof pas