Han-dinastie

Die Han-dinastie (Vereenvoudigde Chinees: 汉朝; Tradisionele Chinees: 漢朝; pinyin: Hàn Cháo; Wade–Giles: Han Ch'ao; IPA: [xân tʂʰɑ̌ʊ̯], 206 v.C. – 220 n.C) was ’n Chinese dinastie wat vooafgegaan is deur die Qin-dinastie (221–207 v.C.) en opgevolg is deur die Drie Koninkryke (220–280 n.C.). Dit is gestig deur die rebelleleier Liu Bang, nadoods bekend as keiser Gaozu van Han. Dit is kortliks onderbreek deur die Xin-dinastie (9–23 n.C.) van die vorige heerser Wang Mang. Dié tussentydperk verdeel die Han in twee tydperke: die Westelike Han (206 v.C. – 9 n.C.) en die Oostelike Han (25–220 n.C.). Die bewind van die Han, wat oor vier eeue gestrek het, word beskou as ’n goue era in die Chinese geskiedenis. Tot vandag verwys China se grootste etniese groep na hulself as die "Han-volk" en die Chinese skrif word "Han-karakters" genoem.

漢朝
Han-dinastie

← 206 v.C. –  →
Ligging of Han Die Han-ryk in 87 v.C. (belangrikste provinsies in bruin).
Hoofstad	Chang'an (206 v.C. – 9 n.C., 190–195 n.C.) Luoyang (25–190 n.C., 196 n.C.) (196–220 n.C.)
Taal/Tale	Oud-Chinees
Godsdiens	Taoïsme Konfusianisme Chinese volksreligie
Regering	Monargie
Keiser
- 202–195 v.C.	Gaozu
- 25–57 n.C.	Guangwu
Historiese tydperk	Antieke tydperk
- Stigting	206 v.C. 206 v.C.
Oppervlakte
- 50 v.C.	6 000 000 km^2 2 316 613 sq mi
Bevolking
- 2 n.C. skatting	57 671 400
Geldeenheid	Ban liang-munte Wu zhu-munte

Geskiedenis

Die Han-ryk is verdeel in gebiede wat regstreeks deur die sentrale regering beheer is en ’n paar halfoutonome koninkryke. Dié koninkryke het mettertyd hul onafhanklikheid verloor. Die Xiongnu, ’n nomadiese konfederasie op die Eurasiese steppe, het die Han in 200 v.C. verslaan en die ryk ’n minderwaardige vennoot gemaak, maar steeds die Han-grense aangeval. Keiser Wu van Han (r. 141–87 v.C.) het verskeie militêre veldtogte teen hulle geloods. Die eindelike oorwinning van die Han het die Xiongnu-leiers gedwing om leenhere te word. So het die Han hul gebied in Sentraal-Asië uitgebrei en die Xiongnu in twee aparte konfederasies verdeel. Dit het help lei tot ’n uitgebreide handelsnetwerk bekend as die Syroete, wat tot aan die Middellandse See gestrek het.

Die gebiede noord van die Han-grens is kort daarna oorgeneem deur die nomadiese Xianbei-konfederasie. Keiser Wu het ook suidwaarts uitgebrei; hy het Nanyue in 111 v.C. en Dian in 109 v.C. verower, en in 108 v.C. militêre veldtogte geloods in die Koreaanse Skiereiland.

Ná 92 n.C. het die paleis se eunugs al hoe meer betrokke geraak by die politiek en daar was gewelddadige magstryde, wat eindelik gelei het tot die einde van die Han-dinastie. Ná die dood van keiser Ling (r. 168–189 n.C.) het die militêre offisiere die eunugs uitgemoor en hierna het die aristokrasie en militêre goewerneurs krygshere geword wat die ryk verdeel het. Toe Cao Pi, koning van Wei, keiser Xian se troon afneem, het die dinastie tot ’n einde gekom.

Verwysings

1. Zhou, Jinghao (2003). Remaking China's Public Philosophy for the Twenty-First Century, bl. 34. Westport: Greenwood Publishing Group, Inc. ISBN 0-275-97882-6
2. Schaefer, Richard T. (2008). Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society: Volume 3, bl. 279. Thousand Oaks: Sage Publications Inc. ISBN 1-4129-2694-7
3. Bailey, H.W. (1985). Indo-Scythian Studies being Khotanese Texts Volume VII, , bl. 25–26. Cambridge University Press.

Eksterne skakels

• Han-dinastie by die Minnesota-staatsuniversiteit Geargiveer 10 Julie 2009 op Wayback Machine
• Vroeë keiserlike China: ’n versameling bronne Geargiveer 25 Junie 2010 op Wayback Machine
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Han-dinastie.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia