P.W. Botha

Pieter Willem Botha (1916–2006), beter bekend as PW en ook as Die Groot Krokodil, was 'n lid van die ou Suid-Afrikaanse Nasionale Party (NP). Hy was van 1966 tot 1978 die Minister van Verdediging, van 1978 tot 1984 Eerste Minister en van 1984 tot 1989 die Staatspresident van Suid-Afrika. Van 1978 tot 1989 was hy ook die leier van die Nasionale Party. In 1983 stel hy ’n driekamerparlement in – ’n Volksraad vir wit kiesers, ’n Huis van Verteenwoordigers vir bruin mense en ’n Huis van Afgevaardigdes vir Indiërs, maar die gesag het steeds by die Volksraad en by homself (as staatshoof) berus. Hy is in 1988 deur F.W. de Klerk opgevolg.

Pieter Willem Botha
PW Botha in 1962
6de Staatspresident van Suid-Afrika (uitvoerend)
Ampstermyn 3 September 1984 – 15 Augustus 1989
Voorafgegaan deur	Marais Viljoen (nie-uitvoerend)
Opgevolg deur	Frederik Willem de Klerk
8ste Eerste Minister van Suid-Afrika
Ampstermyn 28 September 1978 – 2 September 1984
President	Marais Viljoen John Vorster Marais Viljoen
Voorafgegaan deur	John Vorster
Opgevolg deur	Amp afgeskaf
7de Leier van die Volksraad
Ampstermyn 1975 – 1978
Voorafgegaan deur	Nic Diederichs
Opgevolg deur	Lourens Muller
Minister van Verdediging
Ampstermyn 5 April 1966 – 6 Oktober 1980
Eerste minister	John Vorster
Voorafgegaan deur	Jim Fouché
Opgevolg deur	Magnus Malan
Minister van Gemeenskapsontwikkeling en Kleurlingsake
Ampstermyn 8 Oktober 1961 – 30 Maart 1966
Eerste minister	Hendrik Verwoerd
Opgevolg deur	Marais Viljoen
Persoonlike besonderhede
Gebore	12 Januarie 1916 Paul Roux, Oranje-Vrystaat-provinsie, Unie van Suid-Afrika
Sterf	31 Oktober 2006 (op 90) Wildernis, Wes-Kaap, Suid-Afrika
Politieke party	Nasionale Party
Eggenoot/-note	Elize Botha (1943–1997; haar dood) Barbara Robertson (1998–2006; sy dood)
Kind(ers)	5
Religie	Nederduitse Gereformeerde Kerk
Handtekening

Jeug

Pieter Willem Botha is op 12 Januarie 1916 in die distrik Paul Roux in die Oranje-Vrystaat uit ’n boerefamilie gebore. Sy vader, met dieselfde naam, het in die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) geveg. Sy ma, Hendrina Christina Botha (née de Wet), is tydens die oorlog in 'n Britse konsentrasiekamp geïnterneer.

Botha het aanvanklik die Paul Roux Laerskool bygewoon en aan die Hoërskool Voortrekker in Bethlehem gematrikuleer. In 1934 begin hy sy studie in die regte aan die Grey-Universiteitskollege (later Universiteit van die Vrystaat) in Bloemfontein, maar hy staak sy studie op 20-jarige leeftyd om 'n politieke loopbaan te volg deur vir die NP in die Kaapprovinsie te werk.

In die aanloop tot die Tweede Wêreldoorlog het Botha by die Ossewabrandwag aangesluit, 'n regse Afrikanernasionalistiese groep wat die Duitse Nazi-party goedgesind was. Maande na die Duitse aanval op die USSR, het hy egter die Ossewabrandwag veroordeel en sy ideologiese getrouheid na Christelike nasionalisme verander.

In 1943 trou Botha met Anna Elizabeth Rossouw (Elize). Die egpaar het twee seuns en drie dogters.

Parlementêre loopbaan

Botha inspekteer die erewag saam met generaal Constand Viljoen.

Botha word in 1948 as parlementslid vir die NP verkies. In 1966 is hy deur premier B.J. Vorster as Minister van Verdediging aangestel. Toe Vorster in 1978 aftree, word Botha deur die Suid-Afrikaanse parlement as sy opvolger aangewys.

Hoewel Botha bekend was vir sy konserwatiewe beleid, was hy baie meer pragmaties as sy voorganger. Hy het dikwels gewys op die belangrikheid van grondwetlike hervorming en het gehoop om 'n federasie of konfederasie vir Suid-Afrika in te voer gebaseer op taal en etnisiteit volgens die Switserse staatsmodel.

As voormalige Minister van Verdediging, streef Botha as premier na die handhawing van 'n sterk verdedigingsbeleid vir Suid-Afrika. Hy het groot uitbreiding vir die Suid-Afrikaanse strydmagte aangekondig. Hy het ook toenadering gesoek by die Weste en veral Amerika, maar dit was nie altyd moontlik nie. Volgens Botha was Suid-Afrika ’n kampvegter vir die bestryding van kommunisme, veral na die onafhanklikheid van Angola en Mosambiek.

In die jare 1980 begin hy en sy regering in die geheim met die ontwikkeling van kernwapens in samewerking met Israel. Hy was op militêre gebied verantwoordelik vir die stigting van Koevoet, ’n elite-eenheid in die Suidwes-grenspolisie. Onder leiding van Botha tree Suid-Afrika tot die Angolese Burgeroorlog toe, met steun vir die beweging UNITA. Die stryd in Angola/Namibië duur tot aan die begin van die negentigerjare toe Kubaanse troepe en raadgewers gedwing is om uit die gebied te onttrek.

President van Suid-Afrika

In 1983 het Botha ’n nuwe grondwet aan die kiesers voorgelê waaroor die blanke kiesers moes stem. Dit was nog nie die federale staatsvorm wat Botha in gedagte gehad het nie, maar sou wel groter erkenning aan die Kleurling- en Indiër-gemeenskap gee. Volgens hierdie nuwe grondwet het Suid-Afrika ’n driekamerparlement gekry, bestaande uit die vir die Kleurlinge, die vir die Indiërs en die Volksraad vir die blankes. Dit is hewig gekritiseer deur die swart bevolking, wat ook verteenwoordiging wou hê. Die standpunt van die regering was dat die swartes politieke verteenwoordiging gehad het via die tuislande. Volgens die nuwe grondwet het Suid-Afrika ook ’n uitvoerende staatshoof gekry. In 1984 word Botha verkies as eerste uitvoerende staatshoof (staatspresident) van Suid-Afrika.

Die bestuurstyl van Botha was outoritêr, wat hom soms by vriend en vyand ongewild gemaak het. Die Anti-apartheidsbeweging het Botha as ’n rassistiese diktator uitgekryt. Tydens sy bewind het talle lande ook 'n ekonomiese boikot (met verlammende sanksies) teen Suid-Afrika ingestel. Buitelandse beleggings het ook begin afneem wat ’n erg-nadelige uitwerking op die ekonomie gehad het. Tog het die meeste blankes, maar ook baie kleurlinge en Indiërs, hulle agter die standvastige leiding van Botha geskaar.

Apartheid

Tog was Botha in sommige opsigte minder streng as sy voorgangers. Hy het die verbod op gemengde huwelike afgeskaf, veelrassige politieke partye toegelaat en die groepsgebiedewet verslap. Met die driekamerparlement verkry die Kleurlinge en Indiërs ook politieke regte. Volgens die grondwet van 1983 kon Botha ook makliker ’n noodtoestand afkondig om onrus te beheer. Die polisie het meer bevoegdhede gekry om misdadigers aan te keer en ’n politieke onrus in bedwang te hou.

In die aand van 15 Augustus 1985 lewer Botha die bekende Rubicon-toespraak in Durban. Vooraf is die verwagting geskep dat die toespraak ingrypende veranderinge sou aankondig, onder andere die vrylating van Nelson Mandela. Die toespraak het nie aan die verwagtings voldoen nie en die gety het teen Suid-Afrika gedraai. Geweld het begin toeneem. Sanksies is verskerp en etlike multi-nasionale (selfs Britse en Amerikaanse) ondernemings het aan die land onttrek. Die waarde van die geldeenheid het verder verswak. Botha het hom genoodsaak gevoel om ’n noodtoestand uit te roep.

Botha se politieke ondergang

Botha het onder swaar druk verkeer om ’n politieke oplossing vir Suid-Afrika te bewerkstellig. Binne die Nasionale Party ontstaan meningsverskille oor sy bestuurstyl. In Februarie 1989 kry Botha ’n ligte beroerte-aanval. F.W. de Klerk sien dit as ’n gunstige oomblik om Botha uit te druk. De Klerk voer ’n "mini-staatsgreep" uit en Botha moes sy kantoor ontruim, deels ook omdat hy nie meer genoegsame ondersteuning van sy kabinet en L.V.'s gehad het nie. De Klerk volg Botha op as staatspresident van Suid-Afrika.

Aftrede

Botha en sy vrou Elize het hulle aan die politieke lewe onttrek, na hulle huis Die Anker op Wildernis, naby George. Alhoewel hy uit die aktiewe politiek getree het, was hy ’n groot teenstander van die koers wat F.W. de Klerk ingeslaan het en het nie gehuiwer om dit bekend te maak nie. Tot en met sy dood was Botha van mening dat Suid-Afrika liewer ’n federale staatsvorm moes invoer gegrond op taal en etnisiteit.

Botha het geweier om mee te werk aan die Waarheids-en-versoeningskommissie onder leiding van aartsbiskop Desmond Tutu. Die kommissie het hom gedagvaar om voor hul te verskyn, maar hy het dit prontuit teengestaan.

Hy is op 31 Oktober 2006 ná ’n langdurige siekte in sy huis Die Anker op Wildernis oorlede. Hy was 90 jaar oud.

Sien ook

• Bothanomics
• Derde kabinet van John Vorster
• Eerste kabinet van P.W. Botha
• Tweede kabinet van P.W. Botha

Verwysings

1. HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8

Eksterne skakels

• Beeld Nov 01 2006 – PW se laaste opdrag Geargiveer 12 Februarie 2007 op Wayback Machine

Voorafgegaan deur Jim Fouché	Minister van Verdediging 1966–1980	Opgevolg deur Magnus Malan
Voorafgegaan deur John Vorster	Eerste Minister van Suid-Afrika 1978–1984	Opgevolg deur Amp afgeskaf
Voorafgegaan deur Marais Viljoen (nie-uitvoerend)	Staatspresident van Suid-Afrika (uitvoerend) 1984–1989	Opgevolg deur Frederik Willem de Klerk

Presidente van Suid-Afrika
1961–1994	seremonieel: Charles Robberts Swart | Jozua François Naudé (waarnemend) | Jacobus Johannes Fouché | Nicolaas Johannes Diederichs | Marais Viljoen (waarnemend) | John Vorster | Marais Viljoen | uitvoerend: Pieter Willem Botha | Frederik Willem de Klerk
1994–	Nelson Mandela | Thabo Mbeki | Kgalema Motlanthe | Jacob Zuma | Cyril Ramaphosa