Bosnië en Herzegowina

Bosnië en Herzegowina (Serwo-Kroaties: Bosna i Hercegovina / Босна и Херцеговина), afgekort as BiH (БиХ) of B&H; dikwels bekend as net Bosnië) is 'n land in Suidoos-Europa. Dit lê in die Balkan en grens in die ooste aan Serwië, in die suidooste aan Montenegro en in die noorde en suidweste aan Kroasië. In die suide het dit 'n smal kuslyn aan die Adriatiese See in die Middellandse See, wat sowat 20 km lank is en die dorp Neum omring.

Bosnië en Herzegowina
Bosna i Hercegovina (Bosnies)
Босна и Херцеговина (Serwies)

Vlag
Volkslied: ("Volkslied van Bosnië en Herzegowina")
Hoofstad	Sarajevo 43°52′N 18°25′O / 43.867°N 18.417°O / 43.867; 18.417
Grootste stad	Sarajevo
Amptelike tale	Bosnies, Kroaties en Serwies
Regering • Hoë verteenwoordiger • Voorsitter van die Presidentskap • Lede van die Presidentskap • Voorsitter van die Raad van Ministers	Federale parlementêre grondwetlike republiek
Onafhanklikheid • Eerste verwysing • Banat Bosnië • Koninkryk Bosnië • Verowering deur die Ottomaanse Ryk • Bosniese opstand • Jurisdiksie oorgedra aan Oostenryk-Hongarye • Anneksasie deur Oostenryk-Hongarye • Afskeiding van Oostenryk-Hongarye • Stigting van Joego-Slawië • Nasionale Dag • Onafhanklikheid van Joego-Slawië • Waargeneem • Huidige grondwet	753 1154 1377 1463 1831 1878 1908 29 Oktober 1918 4 Desember 1918 25 November 1943 1 Maart 1992 6 April 1992 14 Desember 1995
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	51 129 km^2  (125^ste) 19 741 myl^2 1,4
Bevolking  - 2020-skatting  - 2013-sensus  - Digtheid	3 475 000 (132^ste) 3 531 159 69 / km^2 178,7 / myl^2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2022-skatting $62,165 miljard (112^de) $17 899(84^ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2022-skatting $23,681 miljard (115^de) $6 818(89^ste)
MOI (2021)	0,780 (74^ste)  –  hoog
Gini (2011)	33 –  medium
Geldeenheid	(BAM)
Tydsone  - Somertyd	MET (UTC+1) MEST (UTC+2)
Internet-TLD	.ba
Skakelkode	+387

Nasa-Satellietbeeld van Bosnië en Herzegowina in Desember 2002

Kaart van Bosnië en Herzegowina

Topografiese kaart van Bosnië en Herzegowina

Die streek Bosnië, die binnelandse streek van die land, het 'n gematigde kontinentale klimaat met warm somers en koue winters met sneeu. In die sentrale en oostelike streke is die land bergagtig, in die noordooste taamlik heuwelagtig en in die noordooste hoofsaaklik plat. Herzegowina, wat die kleiner, suidelike streek van die land is, het 'n Mediterreense klimaat en is hoofsaaklik bergagtig. Sarajevo is die hoofstad en die land se grootste stad, gevolg deur Banja Luka, Tuzla en Zenica.

Die gebied wat nou Bosnië en Herzegowina is, word al sedert die laat Paleolitikum bewoon, maar daar is bewyse dat permanente nedersettings in die Neolitikum hier gevestig is. Sedert die aankoms van die eerste Indo-Europeërs is die gebied bewoon deur verskeie Illiriese en Keltiese beskawings. Die voorouers van die Suid-Slawiese volke wat vandag daar woon, het van die 6de tot 9de eeu gearriveer. In die 12de eeu is die Banaat Bosnië gestig. Teen die 14de eeu het dit ontwikkel tot die Koninkryk Bosnië. In die middel 15de eeu is dit deur die Ottomaanse Ryk geannekseer, en dit het tot die laat 19de eeu deel van dié ryk gebly. Die Ottomane het Islam na die streek gebring en baie aan die land se kultuur en sosiale opset verander.

Vandag handhaaf die land 'n hoë geletterdheid, hoë lewensverwagting en hoë onderwysvlakke en is een van die lande wat die meeste besoek word in die streek. Bosnië en Herzegowina is op streeksvlak sowel as internasionaal bekend vir sy natuurlike skoonheid en kulturele erfenis, oorgeërf van ses historiese beskawings.

Die land is beroemd vir sy kookkuns, wintersport, eklektiese en unieke musiek, argitektuur en sy feeste, waarvan sommige die grootste en mees prominente van hul soort in suidoostelike Europa is.

Die land is die tuiste van drie etniese groepe, of amptelik, samestellende mense, 'n term wat uniek aan Bosnië en Herzegowina is. Bosniake is die grootste groep van die drie, met Serwiërs tweede en derde Kroate. Ongeag sy etnisiteit word enige burger van Bosnië en Herzegowina steeds as 'n Bosniër geïdentifiseer.

Van die belangrikste godsdienste is Soenni-Islam, Serwies-Ortodokse Kerk en Rooms-Katolieke Kerk. Saam met Albanië en Kosovo is Bosnië en Herzegowina een van min Europese lande waar Moslems 'n bevolkingsmeerderheid vorm.

Geografie

Bosnië-Herzegowina lê in die weste van die Balkanskiereiland en bestaan hoofsaaklik uit berge en valleie. Oos lê Serwië, suidoos Montenegro en wes en noord is Kroasië. Dit is so te sê landgebonde, behalwe ’n gangetjie by Neum wat dit met die Adriatiese See verbind.

Geskiedenis

Sarajevo, die destydse hoofstad van die deelrepubliek Sosialistiese Republiek Bosnië en Herzegowina, het in 1984 die XIVde Olimpiese Winterspele aangebied.

Die land was van 1918 tot 1991 deel van Joego-Slawië. In 1992 verklaar hy hom onafhanklik, maar word deur die Serwiese leër onder generaal Ratko Mladić binnegeval in ’n poging om die gebied van Kroate en Moslems te suiwer. ’n Bloedige volksmoord, sistematiese verkragting en die uitgerekte beleg van Sarajevo volg. In 1995 word vrede uiteindelik in Dayton, Ohio, gesluit. Twee substate word geskep, ’n Bosnies-Serwiese republiek en ’n Moslem-Kroatiese federasie, onder 'n nasionale president verenig.

Verwysings

1. (en) "Constitution of Bosnia and Herzegovina" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 28 Oktober 2015. Besoek op 28 Oktober 2015.
2. (en) Agency of Statistics of Bosnia and Herzegovina. "About BiH". Agency of Statistics of Bosnia and Herzegovina. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Julie 2012. Besoek op 5 Desember 2014.
3. (bs) "Demografija, 2020" (PDF). Agentskap vir Statistiek van Bosnië en Herzegowina. 29 Oktober 2021. p. 15. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2022. Besoek op 9 Oktober 2022.
4. (bs) (en) "Popis Stanovništva, Domaćinstava i Stanova u Bosni i Hercegovini, 2013: Rezultati Popisa / Census of Population, Households and Dwellings in Bosnia and Herzegovina, 2013: Final Results" (PDF). Agentskap vir Statistiek van Bosnië en Herzegowina. 2016.
5. (en) "Bosnia and Herzegovina". Internasionale Monetêre Fonds. Oktober 2022. Besoek op 27 Januarie 2023.
6. (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 27 Januarie 2023.
7. (en) "Gini index – Bosnia and Herzegovina". Wêreldbank. Besoek op 27 Januarie 2023.
8. HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8

Bronnelys

Algemeen

• (en) "Bosnia and Herzegovina". Encyclopædia Britannica. Besoek op 27 Januarie 2023.
• (en) "Bosnia and Herzegovina". Central Intelligence Agency. Besoek op 27 Januarie 2023.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Bosnië en Herzegowina.
• (en) Toerisme-inligting oor Bosnië en Herzegowina op Wikivoyage